Konspekt cyklu lekcji dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych, realizowany w oparciu o książkę Nory Raleigh Baskin „Ruby po drugiej stronie”
Opracowała: Iga Zakrzewska-Morawek
Zanim uczeń przystąpi do lektury…
- Pamięta, by w trakcie czytania tworzyć listę 10-20 słów, które w szczególny sposób zwracają jego uwagę (obce, niezrozumiałe, tajemnicze, interesujące, ładne itp.),
- na podobnej zasadzie uczeń wyszukuje w książce najciekawsze, najbardziej istotne, frapujące fragmenty, cytaty , które wywarły na nim największe wrażenie (wzbudziły emocje, wydawały się niezwykle interesujące);
- typuje bohatera, który najbardziej mu się podoba/nie podoba.
LEKCJA 1
TEMAT: „Odpowiedzialność – a co to jest właściwie?”
ZADANIE
Wyobraź sobie, że kolega/koleżanka z klasy rzuca w ciebie ołówkiem. Zanim się spostrzegasz, ołówek ląduje na twojej twarzy, na kilka sekund wbijając się w twój policzek.
- Co czujesz?
- Co zamierzasz/chciałbyś zrobić?
- Co robisz?
ZADANIE
Praca ze słownikiem/tabletem/Internetem/. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Uczniowie odliczają do pięciu, jak na w-f’ie. Kapitan każdej z drużyn losuje jedno z zagadnień, które uczniowie mają za zadanie wyjaśnić:
- Odpowiedzialność
- Konsekwencje
- Sprawiedliwość
- Wina
- Kara
Uatrakcyjnienie pracy w grupach/aktywizacja członków grupy (praca z tabletami – opcjonalnie).
Nauczyciel rozdaje grupom markery i po arkuszu szarego papieru. Grupy przygotowują plakat z własną interpretacją przydzielonego słowa (mapa/wykres/ilustracja/spis od myślników – dowolność). Pytania dodatkowe, które uczniowie powinni uwzględnić w swoich prezentacjach, to:
- Czym jest? Co to takiego ……………………….?
- Kiedy/w jakiej sytuacji możemy mówić o ……………………….?
- Czy jesteś i co znaczy być (konsekwentnym/odpowiedzialny/sprawiedliwym)?
- Czy i w jakiej sytuacji doświadczasz ……………………………………………?
- Znajdź jak najwięcej synonimów do słowa …………………………….
W trakcje omawiania każdego z pojęć, nauczyciel prosi uczniów o przytoczenie przykładów/wątków z książki, które potwierdzają bądź zaprzeczają tezom uczniów.
- Odpowiedzialność za swoje czyny: reperkusje, konsekwencje Ruby, jej matki i każdego z nas (gdy Ruby miała 8 lat rzuciła w twarz kolegi z klasy ołówkiem; w odwecie, ale nikogo to nie interesowało);
- Sprawiedliwość– czym jest? (str.130)
- Czy Ruby ma prawo być zła, a nawet wściekła na matkę za to, co zrobiła?
- Jak oceniasz wybuch wściekłości Ruby podczas widzenia z mamą tuż po odkryciu przez dziewczynkę prawdy w Internecie?
ZADANIE – klamra
Wyobraź sobie, że kolega/koleżanka z klasy rzuca w ciebie ołówkiem. Zanim się spostrzegasz, ołówek ląduje na twojej twarzy, na kilka sekund wbijając się w twój policzek
- Co czujesz?
- Co zamierzasz/chciałbyś zrobić?
- Co robisz?
- Jak rozwiązałbyś sytuację? Pomyśl o konsekwencjach ciągu dalszego, odpowiedzialności za proponowane rozwiązanie, największej w twoim rozumieniu sprawiedliwości w tej sytuacji i ewentualnej karze.
LEKCJA 2
TEMAT: W pułapce zależności, czyli życie pod kontrolą.
KONTROLA
- Czym jest?
- Czy możliwe jest kontrolowanie swoich emocji/uczuć?
- Co dzięki temu można osiągnąć?
- Co Ci to daje?
- Do czego może doprowadzić utrata kontroli i jakie mogą być tego konsekwencje?
- Kontrola – błogosławieństwo czy przekleństwo?
- Znajdź synonimy dla słowa „kontrola”.
UZALEŻNIENIE –utrata kontroli, która wywołuje krzywdę
- Co to takiego?
- Od czego można być uzależnionym? (jedzenie, alkohol, kawa, hazard, papierosy, gry komputerowe, Internet, telefon kom., sport, OD MIŁOŚCI, emocji, namiętności - pragnienie bycia ważną dla kogoś, kochaną za wszelką cenę)
- Co czego prowadzi uzależnienie?
- Znajdź synonimy dla słowa „uzależnienie”.
WIĘZIENIE
- Odbywanie kary, „nauczka”
- miejsce, w którym ktoś inny/jakiś system decyduje o twoim życiu
- miejsce pełne zasad, którym należy się bezwarunkowo podporządkować
- tam człowiek jest numerem
- uniformizacja (wszyscy taka samo ubrani na zielono)
- z góry ustalony program dnia, brak wpływu na jego harmonogram
- niemożność wyjścia poza ramy/kraty/normy/reguły panujące w więzieniu
LEKCJA 3
TEMAT: Prawo do prawdy – rozważania na temat praw człowieka.
BYĆ WAŻNYM – każde pytanie tuż po znalezieniu odpowiedzi i omówieniu, nauczyciel zadaje uczniom ponownie w kontekście bohaterów książki
- Co to oznacza? Znaczenia/konteksty
- Kto/co jest dla Ciebie ważny/e i dlaczego?
- Dla kogo ty jesteś ważna/a?
- Poczucie własnej wartości – czym jest? Czy czujesz się ważny dla siebie?
BLISKOŚĆ – ogromna potrzeba bliskości, przyjaźni, miłość, normalności
- Historia w rodzinie matki Ruby:
- depresja babci Ruby po odejściu jej męża, a ojca jej mamy i cioci
- rola Madrugi – odpowiedzialność za matkę i siostrę, odejście ojca, śmierć matki (z rozpaczy), szybkie owdowienie
- poczucie straty i braku miłości, który mama Ruby pragnęła załatać związkiem z Nickiem
PRAWDA
- Czym jest?
- Czym jest /może być dla przyjaźni?
- Czym skutkuje jej brak/zatajenie/ukrycie?
- Co przezywa Ruby, gdy nie umie wyznać Magralit prawdy o swojej mamie?
- Co dało Ruby wyznanie prawdy Margalit?
- Co czuła? (ulga, odwaga radość, ryzyko, akceptacja, wyzwolenie, spokój, niepewność, poczuła się trochę mniej „kłamczuchą”)
- Jak oceniasz jej zachowanie?
PRAWO - dyskusja, omawianie
- Karne
- Rodzinne
- Do utrzymywania kontaktu z rodzicami
- Do wyrażania swoich poglądów, opinii i emocji
- Do informacji (telewizor, Internet)
- Do życia bez przemocy
- Do złości, do żałoby, do przeżywania straty, do prywatności
- Do adopcji (Madruga w pewnym sensie)
- Do opieki lekarskiej/psychologicznej/terapeutycznej
- Do właściwych warunków i godnego życia
- Do nauki
- Do odpoczynku
- Do równouprawnienia
LEKCJA 4-5
TEMAT: Bilans zysków i strat, czyli od zrozumienia do akceptacji[1].
ZADANIE – na dzień przed planowaną lekcją/przygotowanie
Nauczyciel wystosowuje prośbę do uczniów, aby na następną lekcję przynieśli do szkoły coś, co ma dla nich szczególną wartość (co jest dla nich ważne, cenne, wyjątkowe). Jeśli uczeń nie może/ nie jest w stanie czegoś takiego przynieść, ma za zadanie przygotować pisemną bądź ustne uzasadnienie. Po przyniesieniu na zajęcia przedmiotów, uczniowie mogą pochwalić się swoimi cennościami kolegom i koleżankom z klasy. Po chwili nauczyciel prosi, by uczniowie obdarowali swoim skarbem kolegę/koleżankę z ławki.
Pytania:
- Czy łatwo ci pożegnać się z tym, co kochasz, uwielbiasz, lubisz, cenisz?
- Oddałeś, nie oddałeś?
- Co poczułeś i pomyślałeś tuż po usłyszeniu prośby nauczyciela?
- Czy czujesz/ że ulubiona rzecz jest bezpieczna w nowych, innych rękach?
STRATA
- Wyjaśnienie pojęcia „straty” + wyszukanie synonimów
- poczucie straty/braku matki/przyjaciółki
Obie siostry, po odejściu ojca i śmierci matki, trafiają do rodziny zastępczej (STRATA DOMU/RODZINY, POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA)
- Biologiczny ojciec Ruby też odszedł (jak ojciec jej mamy)
- Podporządkowanie się komuś (jak matka Ruby Nickowi) w obawie, że go straci; poczucie bezwartościowości, zachwiane i zaniżone poczucie własnej wartości: „myślała, że nie jest ważna dla nikogo”;
- Konieczność, przymus przedwczesnej dojrzałości i odpowiedzialności , wejście w dorosłość, na którą nie jest się wcale gotowym;
ZADANIE: Co można stracić?
- Głowę
- Głos
- Cierpliwość
- Nadzieję
- Wiarę
- Cnotę
- Miłość
- Kogoś
- Czas
- Honor
- Mienie
- Kontrolę
- Siłę
ŚMIERĆ
ZADANIE - praca w 3-4 osobowych grupach
Nauczyciel rozdaje grupom po arkuszu szarego papieru i mazaki, markery, kredki. Uczniowie mają za zadanie opracować wspólnie odpowiedzi na pytania (naszkicować dosłownie i w przenośni obraz śmierci w głowie i na papierze). Po wykonaniu zadania grupy prezentują stworzone przez siebie portrety śmierci.
ŚMIERĆ
- Z czym Ci się kojarzy?
- Jak wygląda?
- Jaki ma kolor skóry?
- Jaki ma kolor oczu?
- Jak jest ubrana?
- Co czujesz, gdy o niej myślisz?
- Gdzie mieszka?
- Jakie są jej atrybuty?
- Co oznacza w znaczeniu metaforycznym? (pustka, brak, zniknięcie)
- Narysuj/namaluj śmierć
- Podaj synonimy słowa „śmierć”
Dyskusja w kontekście książki:
- Śmierć brata Margalit (co czuje dziewczynka? Smutek, że go nie poznała, że nie ma prawa do żałoby i wspomnień o nim (jak jej rodzice); zazdrość (że był bardziej bystry), złość, poczucie winy, wyrzuty sumienia
- Śmierć chłopca, który zginął podczas rabunku na sklep
- Śmierć rozumieniu ironicznym (o kimś, kogo nie chce się pamiętać, jak np. Madruga o biologicznym ojcu Ruby: „pokój jego duszy”)
- Śmierć społeczna (kara więzienia)
ZADANIE domowe - pisemne
Przypomnij sobie, co cennego w życiu straciłeś/ strata czego/kogo wywołała w tobie najsilniejsze emocje? Co czułeś (nazwij uczucia/emocje)? Odzyskałeś to?
LEKCJA 6
TEMAT: Tożsamość outsidera – piętno czy zbieg okoliczności? Pojęcia warte zapamiętania.
KONKURS
Nauczyciel przygotowuje test wyboru ABC, którym rozpoczyna lekcję. Trzykrotnie czyta pytania na głos, uczniowie zaznaczają właściwe wg nich odpowiedzi. Po zakończeniu uczeń oddaje swoją kartkę koledze/koleżance z ławki, który wchodzi w rolę nauczyciela i zielonym długopisem podlicza ilość właściwych odpowiedzi. Nauczyciel omawia z uczniami właściwe odpowiedzi i wyjaśnia wątpliwości w związku ze znaczeniem pojęć. Osoba, która udzieli największą ilość poprawnych odpowiedzi, otrzymuje nagrodę. Po omówieniu każdego z pojęć, uczniowie maja za zadanie znaleźć synonimy do każdego z nich (praca z tabletem/Internetem/słownikiem synonimów).
Pojęcia, których dotyczą pytania testowe to:
- outsider
- alienacja
- tożsamość
- piętno
- rodzina patchworkowa
- zbieg okoliczności
- uzależnienie
[1] Omawianie planowane na dwie godziny lekcyjne.
Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska.